Το μικρό νησί της Καλύμνου στα Δωδεκάνησα στο Αιγαίο είναι γνωστό ως το κέντρο της ελληνικής σπογγαλιευτικής καταδυτικής βιομηχανίας, η οποία έχει ακμάσει στο νησί από την αρχαιότητα.

Η ιστορία της αλίευσης σφουγγαριών στην Ελλάδα χρονολογείται από την αρχαιότητα. Το σφουγγάρι και η χρήση του αναφέρονται στα Ομηρικά έπη της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, καθώς και στα γραπτά του φιλόσοφου Αριστοτέλη. Ο φιλόσοφος Πλάτωνας αναφέρεται επίσης στο σφουγγάρι ως αντικείμενο που χρησιμοποιείται συνήθως στην κολύμβηση, κυρίως από τους πλούσιους ανθρώπους. Η αλίευση σφουγγαριών έχει ονομαστεί "το αρχαιότερο επάγγελμα" στο νησί της Καλύμνου.

Η βιομηχανία αλίευσης σφουγγαριών συνέβαλε πάρα πολύ στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του νησιού πριν από μερικές δεκαετίες. Για αιώνες, η Κάλυμνος παρέμεινε το κέντρο της βιομηχανίας αλίευσης σφουγγαριών στην Ελλάδα, παρόλο που η αλίευση σφουγγαριών ήταν επίσης σημαντική πηγή εσόδων για πολλά άλλα ελληνικά νησιά της Μεσογείου.

Σημειώστε ότι τα νερά της νοτιοανατολικής Μεσογείου παρέχουν τις καλύτερες συνθήκες για την ανάπτυξη σφουγγαριών υψηλής ποιότητας. Ως εκ τούτου, τα ελληνικά νησιά, με την υψηλή θερμοκρασία των θαλάσσιων υδάτων τους, αποτέλεσαν το εφαλτήριο για μια ακμάζουσα βιομηχανία σφουγγαριών. Οι πρώτοι δύτες της Καλύμνου συγκέντρωσαν τα σφουγγάρια τους από τον πυθμένα της θάλασσας χρησιμοποιώντας την τεχνική της δεξαμενής.

Με άλλα λόγια, βυθίστηκαν στη θάλασσα γυμνοί, με μια σκανταλόπετρα (επίπεδη πέτρα βάρους περίπου 15 κιλών) για να βυθιστούν γρήγορα στο βυθό της θάλασσας. Οι σύντροφοι των δυτών πάνω στη βάρκα είχαν ήδη εξασφαλίσει την παρουσία σφουγγαριών στο βυθό της θάλασσας με τη βοήθεια ενός κυλινδρικού εργαλείου με γυάλινο πυθμένα.

Οι εξειδικευμένοι δύτες θα βυθιστούν μέχρι 30 μέτρα κάτω και θα παραμείνουν εκεί τρία έως πέντε λεπτά μαζεύοντας τα σφουγγάρια με ένα ειδικό δίχτυ. Παρόλο που ήταν μια σκληρή, επικίνδυνη και χειροκίνητη τεχνική, η μέθοδος αυτή καταδύσεως παρήγαγε αφθονία σφουγγαριών και έφερε τεράστιο πλούτο στο νησί της Καλύμνου.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, οι έμποροι του νησιού πραγματοποίησαν τεράστια κέρδη από το εμπόριο και την εξαγωγή σφουγγαριών και απέκτησαν ιδιαίτερα μεγάλη επιρροή στα μέλη της κοινωνίας της Καλύμνου. Η ήδη αναπτυσσόμενη επιχείρηση στα σφουγγάρια πήρε μια περαιτέρω ώθηση μετά το 1865 με την εισαγωγή του κανονικού καταδυτικού κοστουμιού, του "σκάφανδρου", όπως το ονόμασαν οι Έλληνες.

Το σκάφανδρο επέτρεψε στους προηγουμένως γυμνούς δύτες να συγκεντρώσουν μεγαλύτερες ποσότητες σφουγγαριών σε μεγαλύτερα βάθη (μέχρι 70 μέτρα), παραμένοντας για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα από ότι παλαιότερα. Η εισαγωγή του σκάφανδρου έφερε βαθιές αλλαγές στη βιομηχανία καταδύσεων σφουγγαριών στην Ελλάδα γενικά και πιο συγκεκριμένα στην Κάλυμνο.

Πέρασαν οι ημέρες των μικρών σκαφών με τα οποία οι γυμνοί δύτες της Καλύμνου ξανοίγονταν στη θάλασσα. Τώρα ήταν η ώρα των μεγάλων στόλων που αποτελούνταν από πολλά πλοία για να αλιεύονται τα σφουγγάρια σε μεγάλη κλίμακα. Σύμφωνα με την Faith Warn, Βρετανή δημοσιογράφο και πρώην κάτοικο της Καλύμνου, ο τεράστιος στόλος των σφουγγαράδικων περιελάμβανε 300 πλοία με 6 έως 15 δύτες για κάθε πλοίο, άλλα 70 πλοία που χρησιμοποιούσαν καμάκια για τη συγκομιδή σφουγγαριών και 70 μηχανότρατες.

Τα πλοία ξεκίνησαν από την Κάλυμνο για να "κατακτήσουν" το Αιγαίο και τη Μεσόγειο και συχνά παραμένουν στη θάλασσα για έξι μήνες και επισκέπτονται μέρη τόσο μακριά όσο η Συρία, ο Λίβανος, η Αίγυπτος, η Λιβύη και η Τυνησία. Ωστόσο, η χρήση του κανονικού καταδυτικού κοστουμιού έφερε στο προσκήνιο σοβαρό κίνδυνο για τους δύτες που έπρεπε να κάνουν αρκετές καταδύσεις την ημέρα σε μεγαλύτερα βάθη χωρίς παύσεις αποσυμπίεσης.

Τέτοιες καταστάσεις εξάντλησης προκάλεσαν μεγάλη ζημιά στην υγεία των δυτών, πολλοί από τους οποίους παρέλυσαν και μερικοί απ 'αυτούς πέθαναν ακόμη και από ασθένεια αποσυμπίεσης. Σύμφωνα με την Warn, η νέα μέθοδος καταδύσεων προκάλεσε το θάνατο σε περίπου 10.000 δύτες μεταξύ του 1886 και 1910. Άλλοι 20.000 δύτες είχαν μόνιμη αναπηρία την ίδια περίοδο. Οι κίνδυνοι της νέας μεθόδου κατάδυσης με σκάφανδρο είχαν βαθύ αντίκτυπο στις οικογένειες και την κοινωνία της Καλύμνου.

Κάθε νοικοκυριό στο νησί διέθετε τουλάχιστον ένα μέλος της οικογένειας που είτε πέθανε είτε είχε παραλύσει κατά τη διάρκεια της περιόδου των καταδύσεων για σφουγγάρια. Η κατάσταση έγινε τόσο έντονη στα τέλη του 19ου αιώνα που ο Τούρκος σουλτάνος, ο οποίος τότε κυβερνούσε όλα τα νησιά των Δωδεκανήσων, απαγόρευσε τη χρήση του Σκάφανδρου κατόπιν αιτήματος των γυναικών της Καλύμνου. Ωστόσο, η απαγόρευση ήταν βραχύβια καθώς τα κέρδη της βιομηχανίας καταδύσεων σφουγγαριών μειώθηκαν κατά πολύ, προκαλώντας σοβαρές οικονομικές ανησυχίες.

Το σκάφανδρο επέστρεψε μετά από λίγα χρόνια, φέρνοντας περισσότερους θανάτους και αναπηρίες λόγω ατυχημάτων που σχετίζονται με την αποσυμπίεση. Τα οφέλη όμως μεγάλωσαν επίσης. Το εμπόριο άκμασε και οι έμποροι έκαναν τεράστιες περιουσίες. Ο κοινός λαός επωφελήθηκε επίσης από την παροχή δωρεάν υγειονομικής περίθαλψης και η εκπαίδευση διατέθηκε σε όλους.

Οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι του 20ού αιώνα διαταράσσουν σοβαρά τη βιομηχανία σφουγγαριών του νησιού, η οποία κατέληξε σε σχεδόν ολικό τέλος μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλοί από τους ειδικευμένους δύτες σφουγγαριών επανεγκαθίστανται σε διάφορα μέρη του κόσμου, όπως πεντακόσιοι δύτες από τα Δωδεκάνησα που βρήκαν ένα νέο σπίτι στις ΗΠΑ.

Πολλοί δύτες βρήκαν επίσης ευκαιρίες στη βιομηχανία μαργαριταριών της Αυστραλίας αφού οι Αυστραλοί αρνήθηκαν να συνεργαστούν με τους Ιάπωνες δύτες μαργαριταριών λόγω της πικρίας που προκάλεσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η δεκαετία του '80 έφερε στο φως τη σφαίρα του θανάτου για την ελληνική βιομηχανία καταδύσεων σφουγγαριών, όταν τα περισσότερα από τα σφουγγάρια στην ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο μολύνθηκαν από τη ρύπανση.

Ο στόλος καταδύσεων σφουγγαριών μειώθηκε σε τέσσερις, από το προηγούμενο υψηλό των 30 περίπου.